Βίκτωρ Σερζ: Χίτλερ – Μια φασιστική ιδεολογία

Δεν διαστρεβλώνω και δεν υπερβάλλω, παρότι τα παρουσιάζω συνοπτικά. Σε αυτές τις ιδέες, σε αυτούς τους ισοπεδωτικούς, αγοραίους και συχνά εξωφρενικούς αφορισμούς δεν υπάρχει καμιά λογική συνοχή. Επιφωνήματα, ύφος οικειότητας, συνεχής απεύθυνση στα πρωτόγονα συναισθήματα με εκφράσεις όπως «παιδιά μου» και «ο λαός μας», και μετά ένα παραληρηματικό φινάλε, αυτό είναι όλο.

Correspondance internationale, 17 Νοεμβρίου 1923

Ακόμα και κατά τη γνώμη κάποιων πολιτικών θαυμαστών του, ο Αδόλφος Χίτλερ είχε άθλιο τέλος. Μόλις πριν από λίγους μήνες, στη Νυρεμβέργη, ο ηγέτης του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος επιθεώρησε κάπου εκατό χιλιάδες πάνοπλους στρατιώτες. Είχε μόλις συγκεντρώσει σχεδόν τριάντα χιλιάδες άντρες στη μεθόριο της Θουριγγίας. Θεώρησε ότι είχε έρθει η ώρα να κάνει πράξη τις απειλές του. Παρασυρμένος από τη δημοτικότητα που είχε κερδίσει με το αμετροεπές ρητορικό του ταλέντο, την υποστήριξη των αρχών, την καθημερινή προβολή του από τον αστικό Τόπο και τα μυστικά κονδύλια του χερ Χούγκενμπεργκ, νόμισε ότι μπορούσε να γίνει κάτι σαν νέος αυτοκράτορας της Γερμανίας, ρίχνοντας μερικές πιστολιές στο ταβάνι μιας αίθουσας συγκεντρώσεων στο Μόναχο. «Αναλαμβάνω την αρχηγία του Ράιχ» ανακοίνωσε ήρεμα το βράδυ του πραξικοπήματος. Από πού ξεφύτρωσε αυτός ο αποτυχημένος Μουσολίνι; Είναι γύρω στα τριάντα πέντε. Πριν από τον πόλεμο ήταν επιγραφοποιός και όχι Γερμανός! Είναι Αυστριακός ή μάλλον Τσέχος Γερμανός. Έγινε πολίτης του Ράιχ τώρα τελευταία. Στη διάρκεια του πολέμου, ως υπαξιωματικός αρχικά και αξιωματικός στη συνέχεια, δεν διακρίθηκε ούτε στο ελάχιστο. Δυσκολεύτηκε πολύ για να πλάσει εκ των υστέρων μια κάποια φήμη ανδραγαθίας.

Οι επιτυχίες του στον οργανωτικό τομέα είναι αναμφισβήτητες αλλά όχι ιδιαίτερα εντυπωσιακές. Οποιοσδήποτε πολιτικός αριβίστας, με την κατάλληλη υποστήριξη των αντιδραστικών δυνάμεων της εξουσίας και χρηματοδότηση από το μεγάλο κεφάλαιο, μπορεί πάντα, σε περιόδους φτώχειας και αναταραχής, να στρατολογήσει συμμορίες έτοιμες για όλα. Αυτή είναι η μόνη εξήγηση της εξάπλωσης αυτού που παραδόξως ονομάστηκε «εθνικοσιαλιστικό κίνημα». Έχοντας την περιέργεια να καταλάβω την ιδεολογία τους, διαβάζω καμιά φορά τη Völkischer Beobachter (Λαϊκός Παρατηρητής), τη μεγαλύτερη καθημερινή εφημερίδα τους, με έδρα το Μόναχο· μια εφημερίδα που έγινε διάσημη από το επεισόδιο που υποκίνησε ανάμεσα στο Ράιχ και στη Βαυαρία. Έχω επίσης μπροστά μου το ρεπορτάζ της εφημερίδας για μια ανοιχτή συγκέντρωση του κόμματος σε έναν χώρο παρελάσεων στο Μόναχο, στις 30 του περασμένου Οκτώβρη, όπου μαζεύτηκαν αρκετές χιλιάδες άνθρωποι και ήταν παρούσα η ηγεσία. Ο επίτιμος πρόεδρος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, Άντον Ντρέξλερ, είναι άγνωστος στο ευρύ κοινό της Γερμανίας και το ίδιο ισχύει για τους άλλους βασικούς ομιλητές: τον Μαξ Βέμπερ*, τον Χέρμαν Έσερ και τον Ντίτριχ Έκαρτ. Ο μεγάλος άνδρας, η αδιαμφισβήτητη κεφαλή του κόμματος, είναι «ο Αδόλφος Χίτλερ μας», και καταβάλλεται κάθε προσπάθεια για να προβάλλεται συνεχώς η αποστολή του να σώσει τη Γερμανία και η ανεκτίμητη προσωπική του αξία. Στο άκουσμα του ονόματος του ξεσπούν «ενθουσιώδη χειροκροτήματα». Ο λόγος του καλύπτει τρεις στήλες εφημερίδας και είναι ένα ιδιόμορφο πειστήριο της εξαχρείωσης και της διανοητικής και ιδεολογικής ένδειας των μαζών στις οποίες απευθύνεται…

Η βασική θέση του Χίτλερ είναι πως ο κοινοβουλευτισμός κατέστρεψε τη Γερμανία. Όλα τα κακά πηγάζουν από το κοινοβουλευτικό καθεστώς. «Την ίδια μέρα που δημιουργήθηκε η Ράιχσταγκ, ο γερμανικός λαός καταδικάστηκε σε θάνατο… Ένας λαός αναγκασμένος να υποτάσσεται στην πλειοψηφία είναι ένας καταδικασμένος λαός». Το φάρμακο είναι η κατάργηση του κοινοβουλευτισμού, η κατάργηση της κομματικής διακυβέρνησης, το ξερίζωμα του μαρξισμού. «Ο μαρξισμός είναι το μέγα εγχείρημα των Εβραίων για να κατακτήσουν τον κόσμο». Οι Εβραίοι υποτίθεται ότι αρπάζουν το ψωμί των φτωχών και τους στέλνουν στην πείνα, ότι υποσκάπτουν την εθνική ενότητα και στηρίζουν τον κοινοβουλευτισμό. Ο γερμανικός λαός πρέπει να ανασυρθεί από την άβυσσο με την επικράτηση ενός ολότελα καινούργιου εθνικού ιδεώδους και με την επιβολή δικτατορίας. «Γερμανικέ λαέ, η ώρα της λύτρώσης σήμανε… Εμπρός για το Βερολίνο!».

Δεν διαστρεβλώνω και δεν υπερβάλλω, παρότι τα παρουσιάζω συνοπτικά. Σε αυτές τις ιδέες, σε αυτούς τους ισοπεδωτικούς, αγοραίους και συχνά εξωφρενικούς αφορισμούς δεν υπάρχει καμιά λογική συνοχή. Επιφωνήματα, ύφος οικειότητας, συνεχής απεύθυνση στα πρωτόγονα συναισθήματα με εκφράσεις όπως «παιδιά μου» και «ο λαός μας», και μετά ένα παραληρηματικό φινάλε, αυτό είναι όλο. Στο βάθος είναι μόνο μια απλοϊκή δημαγωγία που εκμεταλλεύεται το εθνικό αίσθημα, την απαξίωση του ρεφορμιστικού σοσιαλισμού και του κοινοβουλευτισμού, τη φτώχεια και το αρχαίο μίσος για τον τοκογλύφο και το χρηματιστή, που συχνά συμβαίνει να είναι Εβραίοι. Αυτή είναι όλη κι όλη η ιδεολογία του εθνικοσοσιαλισμού. Η ιδεολογία του ιταλικού φασισμού, αν και δεν έχει πολύ καλύτερη λογική ούτε συγκρότηση, είναι ωστόσο πιο συνεκτική και πιο υψηλόφρων. Αυτό το γερμανικό κίνημα είναι ασφαλώς φασισμός, αλλά ήδη εξαχρειωμένος, εκχυδαϊσμένος, κρετίνικος φασισμός. Φρικαλέα συμπτώματα παρακμής ενός καπιταλιστικού καθεστώτος που δεν είναι πια ικανό να δώσει στις μάζες ιδεολογία που να αξίζει να λέγεται ιδεολογία.

*Δεν πρόκειται για τον κοινωνιολόγο Μαξ Βέμπερ, ο οποίος πέθανε το 1920, αλλά μάλλον για τον δόκτορα Φρίντριχ Βέμπερ, αρχηγό της Μπουντ του Όμπερλαντ, που συνεργαζόταν στενά με τον Χίτλερ εκείνη την περίοδο.

Το κείμενο αυτό βρίσκεται στις σελίδες 244, 245, 246 του βιβλίου Βικτόρ Σερζ: Μαρτυρίες από τη Γερμανική Επανάσταση. Πρόκειται για πρόσφατη κυκλοφορία των εκδόσεων redmarks, που πολιτικά ανήκουν στη ΔΕΑ, που ιδεολογικά ανήκει στον τροτσκιστικό χώρο. Ο πρόλογος και η εισαγωγή έχουν γραφτεί με αυτό το πνεύμα γι’ αυτό και διαφωνώ. Παρόλα αυτά έχει μια – ιστορική – αξία να διαβάσει κανείς τι έγραφε ο Σερζ ως απεσταλμένος τότε της Κομιντέρν για τη Γερμανία του ’23 χωρίς να υιοθετεί εξ ολοκλήρου τη ματιά του.