Ποίηση που μιλά παράλληλα με την εικόνα: “Στα καφέ της αναμονής” και “Σημειωματάριο ανησυχίας” του Τάκη Βαρελά

«Στα café της Αναμονής» και «Σημειωματάριο Ανησυχίας» είναι οι δυο συλλογές με Εικαστικές Σημειώσεις του ζωγράφου Τάκη Βαρελά, που παρουσιάστηκαν το απόγευμα της Κυριακής στο «Polis Art Café». Για τις Εικαστικές Σημειώσεις του Τάκη Βαρελά, μίλησαν ο εκδότης των «Εντύποις» Γιάννης Κρανιάς, η Σοφία Αδαμίδου, συγγραφέας – δημοσιογράφος, ο Ανδρέας Μαράτος, εικαστικός – συγγραφέας, ο Γιώργος Μπίμης, ποιητής – συγγραφέας και η Εύα Φάμπα, σολίστ κλασικής κιθάρας (δείτε εδώ ρεπορτάζ και φωτογραφίες από την εκδήλωση).

Ο Γιώργος Μπίμης

Ακολουθεί η τοποθέτηση του ποιητή Γιώργου Δ. Μπίμη:

Τα έργα των ανθρώπων  που θέλουν να υπηρετήσουν συνειδητά την τέχνη, τα γράμματα και τον πολιτισμό. κατά κανόνα δηλώνουν το ποιον, την προσωπικότητα και τη συνείδησή τους.       

Στην προκειμένη περίπτωση τα  έργα που παρουσιάζονται σήμερα δηλώνουν αυτό ακριβώς που είναι ο ζωγράφος Παναγιώτης (Τάκης) Βαρελάς. Ένας σκεπτόμενος άνθρωπος, με ευρύτερους  προβληματισμούς, πάντα ανήσυχος αλλά ακούραστος κι ακαταπόνητος. Χωρίς υπερβολή θα μπορούσα να τον χαρακτηρίσω ασύχαστο…

Κι αυτό γιατί ο Τάκης  ποτέ δεν έχει ‘’ελεύθερο’’ χρόνο. Ακόμα κι όταν περπατά στο δρόμο ή όταν βρίσκεται στα καφέ της αναμονής, προσηλώνει το βλέμμα του στην κίνηση της λεωφόρου, περιεργάζεται τον κόσμο, παρατηρεί τη ζωή και τις εκφάνσεις της και στοχάζεται.

Αυτό είναι ιδίωμα του καλλιτέχνη κι ο Παναγιώτης Βαρελάς είναι σίγουρα ένας εμπνευσμένος και χαρισματικός άνθρωπος που μπορεί να κάνει ταυτόχρονα πολλά πράγματα… Άλλωστε πιστεύω πως είναι ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους εν ζωή.

Ο  πατριώτης μου και παιδικός μου φίλος, ο ζωγράφος Παναγιώτης Τάκης Βαρελάς, απόψε παρουσιάζει δύο νέα έργα που έχουν τίτλους:

‘’Στα καφέ της Αναμονής’’ και ‘’Σημειωματάριο ανησυχίας.’’

Τι είναι όμως αυτά τα δύο έργα;

Είναι το αντάμωμα της σκιτσογραφίας (της καλλιτεχνικής σχεδίασης σκίτσων) με το λόγο. Κι ο λόγος φυσικά επιστρατεύεται ως ένα επιπλέον μέσο έκφρασης για να ενισχύσει την ένταση, για να διαμορφώσει μια ανώτερη ποιότητα, για να ενδυναμώσει και να ισχυροποιήσει τη συνολική  εικόνα αυτής της καλλιτεχνικής δημιουργίας του.

Ο ζωγράφος  Τάκης Βαρελάς, ως αυθεντικός καλλιτέχνης, αντιμάχεται  το χρόνο, αγωνίζεται να κρατήσει ει δυνατόν όλες τις στιγμές ζωντανές για να τις περάσει μέσα από το ιερό φίλτρο της καλλιτεχνίας  και να τις κάνει αθάνατες…

Με την με ελεύθερη βούλησή του και με την καλή του πρόθεση για τη ζωή και τον άνθρωπο, βλέπει εκεί που οι άλλοι αδυνατούν να δουν  κι αυτό του δίνει τη δυνατότητα να εμπεδώνει και να αποτιμά αντικειμενικά την πραγματικότητα, να βλέπει με αθόλωτο μάτι τον άνισο αγώνα των ανθρώπων – ηρώων που μοχθούν μέρα – νύχτα, για να ικανοποιήσουν το βασικό τους ένστικτο ή έστω για να κατασιγάσουν την άγια πείνα τους και την άγια δίψα τους…

Ανησυχεί για το ψωμί, που ως βασικό αγαθό, είναι τόσο δυσεύρετο στις μέρες μας.  Προβληματίζεται για την ανεργία που καλπάζει, για τα μεροκάματα που είναι λιγοστά, για τις ανάγκες που είναι πάμπολλες, για των αδικημένους και για τους παραγκωνισμένους που προσφέρονται να κάνουν κάθε ταπεινή δουλειά προκειμένου να μπορέσουν να ζήσουν με αξιοπρέπεια..

Ποίηση που μιλά παράλληλα με την εικόνα: “Σημειωματάριο ανησυχίας” του Τάκη Βαρελά

Ταυτίζεται με τους πεζοπόρους της ζωής που περνάνε δίπλα του, που οργίζονται, που σκληρίζουν, που αλαλάζουν κι αισθάνεται βαθιά θλίψη όταν στο τέλος ο καθένας ακολουθεί το δρόμο της δικής του οδύνης σηκώνοντας στο ώμο  το δικό του σταυρό.

Τα ερωτήματα υπάρχουν και τίθενται αδιάλειπτα, αλλά λείπουν μόνιμα οι απαντήσεις. Η πλοκή υπάρχει αλλά δεν υπάρχει το φινάλε με αποτέλεσμα τούτο το αλλόκοτο κι αλλοπρόσαλλο σκηνικό να επαναλαμβάνεται και να αναπαράγεται εις το διηνεκές. Μυριάδες πανομοιότυπες ζωές κατακλύζουν τους δρόμους και τις πλατείες κάθε μέρα,  άνθρωποι που βιώνουν το ίδιο, αμετάβλητο μαρτύριο. Ζωή παντού αλλά ζωή άξια πουθενά.

Σε τούτη λοιπόν την αλόγιστη πραγματικότητα δε χρειάζεται να ψάξει ιδιαίτερα ο ποιητής για να ιδεί τις λεπτομέρειες. Ο παιδεμός του ανθρώπου είναι πλέον ορατός κι ανιχνεύσιμος  κι ακούγεται καθαρά γιατί κραυγάζει και γίνεται αισθητός κι αντιληπτός γιατί αποτελεί κοινό βίωμα… Κι ο ίδιος, ως λαϊκός καλλιτέχνης, αντιμετωπίζει κι αυτός τις ίδιες αντιξοότητες, τις ίδιες δυσχέρειες, τους ίδιους κατατρεγμούς.

Μόνο που ο Τάκης ο Βαρελάς έχει πλήρη επίγνωση γι’ αυτό που συμβαίνει γύρω του…  Ξέρει πολύ καλά πως τούτο το εξαίσιο φέγγος της δικαιοσύνης του ήλιου που θα έπρεπε να αποτελεί το μέγιστο κέρδος και τον απροσμέτρητο πλούτο της καρδιάς μας, μετατρέπεται αυτόματα σε κατάφορη αδικία, σε κατάχρηση και σε πλήρη  απαξίωση και γίνεται πυρκαγιά που μας καίει, που μας τυφλώνει, που μας εξαπατά ολοφάνερα κι ανενδοίαστα.

Ποιο χέρι θα υψωθεί για να δείξει το άλλο φως που  αναζωπυρώνει κι αναζωογονεί τις παμπάλαιες προσδοκίες της γης;  

Ποιος θα μας απαλλάξει άραγε από τούτο το διασυρμό και την καταδίκη,  από τα δεινά και από τα βάσανα, από την επέλαση της βαρβαρότητας κι από την απερίσκεπτη ερημιά της ζωής μας;  

Ποιος θα επιτελέσει τούτη την επίπονη αποστολή για να κλείσει τα παράπλευρα περάσματα  και τους στενωπούς δρόμους, για να συναθροιστεί το άγνωμο πλήθος στις πλατείες, για να  διαφωτιστεί και να ενεργοποιηθεί, για να υπάρξει ένας ενιαίος προσανατολισμός, για να πορευτούν  επιτέλους οι στερημένοι κι οι αγλύκαντοι, μονιασμένοι κι αδερφωμένοι στις μεγάλες λεωφόρους του μέλλοντος;  

Ο ζωγράφος Παναγιώτης (Τάκης) Βαρελάς από την αρχή στρατεύτηκε σε τούτη την ιδέα που εναντιώνεται στα συμφέροντα των επιχειρηματικών ομίλων, στο ξέφρενο κυνήγι του  κέρδους και της κυριαρχίας στην αγορά, με τις ολέθριες συνέπειες για το φτωχό λαό και για τη χώρα κι από κει ξεκινά το ταξίδι της ποίησής του. Ένα ταξίδι ανηφορικό, δύσβατο κι επίπονο που απαιτεί ιδιαίτερες προσπάθειες, ικανότητες, δεξιότητες και  πολύ μόχθο.

Κι είναι απόλυτα σίγουρος πως καμιά μοναχική συνείδηση δε μπορεί ν’ αντισταθεί στην πανίσχυρη και κυρίαρχη μοίρα. Οι μοναχικοί άνθρωποι ή θα κραυγάζουν από τον πόνο κι από την οδύνη ή θα σωπαίνουν από την απελπισία κι από την απογοήτευση…

Μια σπίθα φωτιάς όμως είναι ικανή να δημιουργήσει μια ρωγμή φωτός για  να αδυνατίσει το σκοτάδι που πέφτει πυκνό από τα μεσούρανα.

Ναι, η ομοψυχία και η κοινή πορεία για δράση, αποτελούν τη μοναδική  διέξοδο για να μπορέσει ο παγιδευμένος άνθρωπος να σπάσει τα δεσμά του, να απελευθερωθεί και να βγει αρματωμένος στο ξέφωτο της αληθινής ζωής…

Τέχνη, είναι η δυνατότητα της νόησης να παραλαμβάνει τα ερεθίσματα των αισθήσεων, να τα μετατρέπει  σε συνειδητές αισθητικές εικόνες, με αποκλειστικό της στόχο να μεταλλάξει την ψίχα της ανθρώπινης ψυχής, να την απαλλάξει από τη ματαιοδοξία, για να γεννηθεί μια ζωντανή ελπίδα κι ένας αμιγής οραματισμός που θα αμφισβητήσει και θα εναντιωθεί σε τούτη την  αλγεινή πραγματικότητα που μας υποβάλλει σε σωματικά και ψυχικά βασανιστήρια. Κι οι ρωμαλέες συνειδήσεις που θα νιώσουν την αδήριτη ανάγκη του ξεσηκωμού να κατακλύζει το είναι τους, θα αποτελέσουν το έναυσμα για να συγκροτηθεί η απαιτούμενη διέγερση στις ανυποψίαστες καρδιές των αμύητων ανθρώπων,  για να αναγεννηθεί ένα μεγαλόπνοο και μεγαλεπήβολο όραμα στη γη.

Ο Τάκης Βαρελάς

Ο  Τάκης ο Βαρελάς ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία των ανθρώπων…

Γιατί διαθέτει το χάρισμα της αντικειμενικής αποτύπωσης της πραγματικότητας αλλά κατέχει ταυτόχρονα και το προνόμιο να προφέρει κι ένα λόγο γνήσιο,  επικό, μαχητικό, πολεμικό θα μπορούσα να πω. Έναν λόγο ταξικό, χωρίς περιττά στολίδια και κάλπικες αλληγορίες, ένα λόγο διορατικό και συνάμα αιχμηρό σαν το λόγο του Γιάννη Μακρυγιάννη… Κι ο λόγος του είναι  σύντομος, πυκνός κι επιγραμματικός μ’ ένα περιεχόμενο βαθιά σπλαχνικό, συντροφικό και διανθρώπινο.

Διαβάζω από το σημειωματάριο της ανησυχίας…

Ο Μορφέας

Μήπως δεν βγήκαμε στους δρόμους;
Μήπως η φωνή μας ήταν άφωνη;
Μήπως βάλαμε τον πήχη ψηλά;

Κι όμως, στο ύψος των αναγκών μας,
τα τείχη τα σήκωναν ψηλότερα…

Τι και αν το μπόι της καρδιάς μας,
χτυπούσε δυνατά,
τα αυτιά των υπάκουων της εξουσίας
είχαν σφαλιστεί στον ύπνο του «δικαίου.».

Ο δικός μας θεός ,ήταν ξάγρυπνος…
Ο Μορφέας  όμως της τάξης των ολίγων, είχε ήδη νανουρίσει
την ψυχή και το σώμα των αιώνιων δούλων…

Πρόκειται λοιπόν για μια ποίηση που μιλά παράλληλα με την εικόνα, μια δημιουργία σύνθετη και πρωτότυπη που αποζητάει  επίμονα κι εντατικά να φανερώσει την άλλη όψη των πραγμάτων. Μια τέχνη, γνήσια, αντισυμβατική που συνεπαίρνει κι ενθουσιάζει, γιατί διαπιστώνει κι αναδεικνύει τις αιτίες για τα ελαττώματα και για τη δυσλειτουργία της πολιτικής και της κοινωνικής ζωής.

Μια ρεαλιστική καλλιτεχνία που αποκαλύπτει τα μυστικά της  λόγια, τις λέξεις και τις φράσεις εκείνες που ενσαρκώνουν την  ελπίδα, την προσδοκία, την υπόσχεση και την προοπτική.

Η πνευματική του δύναμη κι η ρώμη της ψυχής του διαστέλλονται και ξεχειλίζουν από ζήλο κι από θέρμη    και γίνονται αυθεντικό υλικό γραφής που μας παρακινεί να συμπορευτούμε συντεταγμένα κι οργανωμένα για να μετοικήσουμε στον άλλο ορίζοντα, της αποδέσμευσης και της χειραφέτησης από τις  συμβάσεις και τους περιορισμούς που μας έχουν επιβάλλει, για να φτάσουμε ως εκεί όπου ο ήλιος της αλήθειας αψιμαχεί με το ψέμα του ζόφου για την εξάλειψη της αδικίας, της ανισότητας και  της προκατάληψης…

Διαβάζω από τα Καφέ της Αναμονής,…

Κοντύναμε.

Σαν να κόντυναν οι άνθρωποι..
Το ίσιο κορμί, το είδα να γέρνει…
Και αυτή η ματιά που άπλωνε στον ορίζοντα
και οδηγούσε το όνειρο,
σκυφτή και αυτή,
μετρά τώρα το βήμα…
Λίγος δρόμος…
Λίγος χρόνος..
Λίγη ζωή…

Ζωή μετρημένη, στο νήμα των ολίγων, των δυνατών,
που με νόμο και τάξη κάνουν πολέμους δυνατούς,
αλέθοντας πάντα τους αδύνατους…

Φλέβα ζωντανή που χτυπά δυνατά η δημιουργική ενέργεια του ποιητή. Στα άδυτα της συνείδησής του ανδρώνεται ένας βαθύτερος εσωτερικός διαλογισμός που μέλλει να μετουσιωθεί  σε τέχνη υψηλού επιπέδου, για να προσεγγίσει κι άλλες αυθεντικές κι ειλικρινείς συνειδήσεις, για να κοινωνήσουν εντέλει οι αμύητοι θνητοί με το ιερό πάθος της καρδιάς του,  με την υπέρμετρη αγωνία του και με τη μακρόπνοη αλήθεια του…

Με το έργο του, μας  συγκινεί και μας φορτίζει συναισθηματικά γιατί μεταφέρει ουσιαστικά βιώματα και ψυχικές διεργασίες,  που βρίσκουν ξεχωριστή απήχηση κι αποδοχή στο νου και στην ψυχή μας.

Πρόκειται για μια τολμηρή αποτύπωση της πραγματικότητας που δομεί μια καινούρια άποψη για την τέχνη γιατί πληροί τα αναγκαία κριτήρια της ποιότητας, γιατί διαθέτει προσωπικό ύφος και χαρακτήρα, στοιχεία ουσιαστικά κι αναγκαία για τη διαχείριση των προβλημάτων και για την προάσπιση των δικαίων του κοινωνικού συνόλου που λεηλατούνται και καταληστεύονται δίχως οίκτο…

Μια διακριτή διαφορά του καλλιτέχνη που σέβεται και τιμά τη ζωή, τον αγώνα και την αγωνία του θεού-ανθρώπου της γης, χωρίς να συμβιβάζεται με τις φαύλες ‘’αξίες’’ της κατεστημένης τάξης πραγμάτων που προσπαθεί με τη βία και με τη νοθεία να επιβάλλει τους όρους εκείνους που θα υπηρετήσουν αποκλειστικά τα δικά της έκνομα συμφέροντα…    

Διαβάζω από το σημειωματάριο της ανησυχίας,…

Αυτός είσαι;

Την εκμετάλλευση, την βάφτισαν αξιοποίηση…
Καλά ακούγετε, αλλά, είναι για αφελείς…
Αύριο, θα βαφτίσουν την ζωή σου βίωση,
οικείωση, εξοικείωση…
Τότε, για ένα να είσαι σίγουρος…
Πέρασες ήδη την πόρτα της εξαθλίωσης…

Τότε, θα αναζητάς, ως όνειρο πλέον
τη ζωή που εκχώρησες
«ελεύθερα» στους εκμεταλλευτές σου…
<<Μη ψάχνεις λοιπόν την εικόνα σου..
Αυτή, σου την έχτισαν τα αφεντικά σου..>>

Ο λόγος του αλλά και οι εικόνες του  μετασχηματίζονται σε εργαλεία πολιτικής παρέμβασης που θα συμβάλλουν αποτελεσματικά  στην ήττα και στην καταστροφή τούτης της αντιανθρώπινης κι αντιεπιστημονικής κουλτούρας που υποδουλώνει ανεμπόδιστα κι αναίμακτα  τον ανυποψίαστο κι απροβλημάτιστο πολίτη.

Γιατί το χρέος της τέχνης, που αποτελεί ενεργό στοιχείο για κάθε κοινωνική αλλαγή, είναι να συμπαραστέκεται και να πορεύεται αγόγγυστα δίπλα στον άνθρωπο, στον αγώνα και στις ανάγκες του. Γιατί η στράτευση στη καλλιτεχνία και στον πολιτισμό αποτελεί βασική θέση  της υλιστικής αντίληψης για την πραγματικότητα.

Νιώθω ηθική υποχρέωση και βαθιά ευγνωμοσύνη για τις ωραίες συντροφικές νύχτες που έζησα την περίοδο της νιότης μου με τον πατριώτη μου Παναγιώτη (Τάκη) Βαρελά και μ’ όλους τους παλιούς, καλούς συντρόφους εκείνου του δύσκολου αλλά ανεπανάληπτου καιρού…  Για τις μεγάλες μάχες που δώσαμε από τα εφηβικά μας ακόμα χρόνια.

Νιώθω άπειρη ευεργεσία για το γεγονός όπου βρεθήκαμε ξανά μαζί μετά από τόσες δεκαετίες στο ίδιο λιμάνι, στον ίδιο χαράκωμα. Νιώθω ευγνωμοσύνη κι οφειλή που πεζοπορούμε πάλι  αντάμα στους ίδιους δρόμους του αγώνα, με την παλιά διαύγεια και με την καθαρότητα του νου και της καρδιάς μας, με την ιδεολογική μας ταύτιση που μας παρακινεί να συνεχίσουμε ως το τέλος τη συντροφική μας πορεία, στο ωραίο κι εμπνευσμένο ταξίδι μας στη γη…  

Να οδοιπορήσουμε, όπως πάντα,  με βήμα βαρύ πάνω στη μάνα γη που από την αρχή μας μύησε στα μυστικά της, στο χώμα που προσμένει υπομονετικά το σπόρο για να απελευθερώσει το φύτρο, που λιμπίζεται  μονάχα μια θαλερή άνοιξη για να ομολογήσει και να επιβεβαιώσει την ιερή σχέση που το συνδέει με τη ζωή και με τον άνθρωπο…

Ποίηση που μιλά παράλληλα με την εικόνα: “Στα καφέ της αναμονής” του Τάκη Βαρελά

Μια ολόκληρη ζωή αφουγκραστήκαμε σύντροφε την ηχώ του ανέμου που σκορπούσε  αφειδώλευτα τις αχτίδες του ήλιου μέσα στ’ αμπέλια και στα λιοστάσια, στις φτωχές, λαϊκές συνοικίες με τα χαμηλά τα σπίτια, στα περβόλια με τις αναμμένες παπαρούνες και τ’ ανθισμένα γιασεμιά, στους ολάνθιστους κήπους του ουρανού, εκεί όπου όλα τα στοιχεία της φύσης ζωντανεύουν και σμίγουν ερωτικά, με τους ήχους των αηδονιών και των τζιτζικιών, με τις γλαυκές θάλασσες που  ανανεώνουν την έξαψη στις αισθήσεις των μεροδουλευτών και των προλετάριων, που τους μεθούν με το άρωμα της αρμύρας τους για να εμπνευστούν θετικά κι αντικειμενικά, για να ενσταλάξει στη συνείδησή τους η πολύτιμη γνώση για τα ωραία οράματα των άστρων, των θεών και των ανθρώπων…

Για να διαδηλώσουν εντέλει με πίστη και με πεποίθηση πως δε θα προσκυνήσουν ποτέ ξανά το ψέμα, μήτε θα  υποταχτούν στην ύπουλη κι υποκριτική αυταπάτη των κάλπικων καιρών…

Διαβάζω από τα Καφέ της αναμονής:

Αχ! αυτά τα πρόσωπα…

Πολλούς αγκαλιάσαμε και πολλούς
σηκώσαμε στα χέρια….
Ποντάραμε, σαν σε ρουλέτα…
Μα, στην τύχη, χάνουν οι πολλοί….

Πιστέψαμε στα πρόσωπα…
Αγνοήσαμε τις ιδέες που μας γέννησαν.
Ματώσαμε…
Οι αληθινές ιδέες, αντέχουν στο χρόνο…
Οι άνθρωποι έχουν ημερομηνία λήξης….

Με την αίσθηση και με τη διορατικότητα που διαθέτει ο ζωγράφος Παναγιώτης (Τάκης) Βαρελάς, κατάφερε να συλλέξει αμύθητους θησαυρούς στην ψυχή και στο πνεύμα του. Κι όσο περνά ο καιρός η τέχνη κι δύναμη της ψυχής του ωριμάζουν κι ισχυροποιούνται κι αναδύουν καινούρια μηνύματα κι η προφητική φωνή του γίνεται σάλαγος και κραυγή για ν’ ακουστεί ως εκεί που θρηνούν των ανθρώπων τα όνειρα.

Καινοτομεί αδιάλειπτα με  εικαστικές και με ποιητικές φόρμες για να γεμίσει κάθε λευκή σελίδα του νου και της ψυχής μας, με ιδέες υψηλές, με γνήσια συναισθήματα, με αισιόδοξα μηνύματα και με ελπιδοφόρα οράματα. Εντάσσεται κι απελευθερώνεται ταυτόχρονα μέσα στα έργα του και παραμένει αιώνιος παρατηρητής και στοχαστής, αναπτύσσοντας μια πλούσια εσωτερική περισυλλογή, για τη διερεύνηση νέων στοιχείων, για τη βαθύτερη κι ουσιαστικότερη κατανόηση της ύλης, για τη δημιουργία μιας διαλεκτικής σχέσης ανάμεσα στην ύλη και στο πνεύμα.  

Για τον παραπέρα εμπλουτισμό της  επαναστατημένης προλεταριακής του συνείδησης, για το άνοιγμα νέων οριζόντων στην καλλιτεχνία, για την ταύτισή του με την ιστορία και με την ιστορική εξέλιξη, για τη δόμηση  μιας επαρκούς πολιτικής παρέμβασης στον χώρο της δημιουργίας προς όφελος  πάντα των αδικημένων και των βασανισμένων συντρόφων του. Για τη δικαίωση εντέλει της νομοτελειακής ιστορικής εξέλιξης και για το χτίσιμο ‘’μιας   ανθρώπινης κοινωνίας στο μπόι των ανθρώπων, στο μπόι των ονείρων τους,’’ όπως χαρακτηριστικά είπε ο Νίκος Μπελογιάννης στην απολογία του…