Ο Τεν-Τεν στη χώρα των Σοβιέτ, ο αντικομμουνισμός στο Έβερεστ

Προχθές ήταν η επέτειος θανάτου του Βέλγου Ζωρζ Πρεμέ Ρεζί, που έγινε γνωστός με το ψευδώνυμο Ερζέ, ως δημιουργός του πασίγνωστου Τεν-Τεν, του βραχύσωμου δημοσιογράφου, που συντροφιά με το σκύλο του Μιλού, ταξίδευε σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, μπλέκοντας σε μια σειρά περιπέτειες.

Ευχάριστες παιδικές αναμνήσεις, ίσως πει κανείς. Όχι ακριβώς, όμως. Γιατί ο Τεν-Τεν και ο δημιουργός του ήταν παιδιά της εποχής τους, παίρνοντας σαφή πολιτική θέση στη βασική αντίθεση μεταξύ των δύο (ή τριών κατά τους Μαοϊκούς) κόσμους, που κίνησε εν πολλοίς την ιστορία του σύντομου εικοστού αιώνα.

Ο Ερζέ ήταν μοναρχικός κι είχε επαφές με ακροδεξιούς κύκλους. Ανέλαβε το έντυπο “Le Petit Vingtième, ένθετο βελγικής εφημερίδας, και σε αυτό το διάστημα, εκτός από τον Τεν-Τεν, επέτρεψε να εμφανίζεται αντισημιτικό και φιλοφασιστικό περιεχόμενο στις σελίδες του. Παρόλα αυτά, δεν εντάχθηκε στο ακροδεξιό ρεύμα των Ρεξιστών του Βελγίου τη δεκαετία του ’30, ενώ φάνηκε να κρατά αποστάσεις από το Χίτλερ και το Μουσολίνι.

Ο Τεν-Τεν ήταν η ενσάρκωση της ιδεάς περί “Καινούριας Νεολαίας” και έγινε δημοφιλής σε ακροδεξιούς κύκλους, σε όλη την Ευρώπη, έχοντας σαφή πολιτικά μηνύματα, ιδίως στις πρώτες περιπέτειές του. “Ο Τεν-Τεν στο Κονγκό” ξεπλένει το βελγικό ιμπεριαλισμό και την αποικικοκρατία, παρουσιάζοντας τους ντόπιους ως καλόκαρδους αλλά τεμπέληδες κι ανοργάνωτους, που χρειάζονταν για να στρώσουν την ευρωπαϊκή κυριαρχία. Στην περιπέτειά του στην Αμερική φαίνεται να ασκεί μια κριτική στο χυδαίο “υλισμό” και το μαζικό καταναλωτισμό των ΗΠΑ, η οποία προέρχεται όμως από μια δεξιά, αντιδραστική σκοπιά -κατ’ αναλογία περίπου του σημερινού ευρωσκεπτικισμού. Εκεί που δίνει ρέστα όμως, είναι στην περιπέτεια του Τεν-Τεν στη χώρα των Σοβιέτ, τα οποία προφανώς αποτελούν κάποιο μεγάλο κίνδυνο, σα να λέμε “στη χώρα με τους δεινόσαυρους, τους τυφώνες, τις πολικές αρκούδες” ή όλα αυτά μαζί. Ο ίδιος αργότερα αποκήρυξε το δημιούργημά του ως νεανικό ολίσθημα, επικαλούμενος την απειρία του, ίσως όμως απλώς κατάλαβε ο τόσο χοντροκομμένος αντικομμουνισμός απλώς λειτουργούσε ως μπούμερανγκ σε σχέση με τα μηνύματα που επιδίωκε να περάσει. Η αποκήρυξη είναι και αυτή που καμία από τις μεταγενέστερες εκδόσεις του έργου δεν επιχρωματίστηκε από τον ίδιο.

Η αποστολή του Τεν-Τεν στη Σοβιετική Ένωση, όπου περιμένει να βρει βότκα και χαβιάρι, στραβώνει από την αρχή και ο κωμικός αντι-σοβιετισμός ξεκινά στη δεύτερη κιόλας σελίδα, με τον πράκτορα της Τσε-Κα να θέλει να δώσει ένα μάθημα στο “μικροαστό δημοσιογράφο” από τη Δύση, για να μη γράψει όσα συμβαίνουν στη σοβιετική Ρωσία. Λίγο παρακάτω η Τσε-Κα έχει γίνει GPU, χωρίς άλλη προειδοποίηση. Αλλά αυτό είναι μικρό πταίσμα μπροστά σε όσα ακολουθούν. Ούτως ή άλλως τα χρονικά και τα πολιτικά όρια είναι λίγο συγκεχυμένα και οι σοβιετικοί σύντροφοι ορκίζονται στο γενάκι του Λένιν, αλλά και τον Τρότσκι, ενώ παράλληλα ρίχνονται στη μάχη της κολεκτιβοποίησης. Κι επειδή ο πολιτικός-ιστορικός χρόνος του κόμικ δεν είναι τόσο συμπυκνωμένος, ώστε να κυλάνε τα χρόνια μαζί με τις σελίδες, και η Τσε-Κα να γίνεται GPU (ή ο μπολσεβίκος Τρότσκι αποστάτης), έχουμε απλώς μια σύγχυση, όπου μπαίνουν όλα μαζί στο μίξερ και γίνονται κόκκινα, σαν το χρώμα των αιμοσταγών μπολσεβίκων, που καθαρίζουν τους εχθρούς τους.

Η χώρα των Σοβιέτ είναι ένας τόπος, όπου όλοι πεινάνε. Το λιγοστό σιτάρι χρησιμεύει για τις ανάγκες της προπαγάνδας στο εξωτερικό και όχι πχ για να σιτίσει τους ζητιάνους (!) που πάντως δεν είναι ευπρόσδεκτοι στα σοβιετικά εστιατόρια. Ενώ σε μια ουρά με ορφανά παιδάκια που αλητεύουν και περιμένουν να πάρουν συσσίτιο, ο υπεύθυνος ανταμείβει με ένα ξεροκόμματο ψωμί όσα δηλώνουν ότι είναι κομμουνιστές και με μια κλωτσιά στα αχαμνά τα υπόλοιπα.

Αν νομίζετε όμως πως όλα αυτά συμβαίνουν, γιατί όλη η χώρα αντιμετωπίζει δυσκολίες, ο προλεταριακός μύθος καταρρίπτεται σύντομα και εύκολα, καθώς ο Τεν-Τεν βρίσκει την κρυψώνα και τη μυστική αποθήκη όπου συγκεντρώνονται όλα τα κλοπιμαία από τη μαζική λεηλασία των υλικών αγαθών, που οργανώνουν ο Λένιν, ο Στάλιν και ο Τρότσκι, σαν ενιαία κόκκινη τριάδα, γιατί για τους φλογερούς υπέρμαχους της αστικής δημοκρατίας, όλα τα μπολσεβίκικα γουρούνια έχουν την ίδια μούρη και δεν υπάρχουν διαβαθμίσεις ή διαφοροποιήσεις.

Τα μόνα σοσιαλιστικά επιτεύγματα σε αυτήν τη χώρα είναι κάτι εργοστάσια, που οι σοβιετικές αρχές τα δείχνουν από μακριά στους Άγγλους κομμουνιστές – ανταποκριτές, και τους ξεγελούν, αφού είναι σαν το παραγωγικό αντίστοιχο των χωριών-Ποτέμκιν, όπου ένας μπολσεβίκος ανάβει φωτιά, για να βγαίνει καπνός τα φουγάρα (και ως γνωστόν, όπου υπάρχει καπνός, υπάρχει και παραγωγή) και ένας άλλος προκαλεί εκκωφαντικούς θορύβους με μεταλλικά αντικείμενα, για να ακούγονται από μακριά και να φαίνεται πως οι μηχανές δουλεύουν στο φουλ και το εργοστάσιο στην εντέλεια…

Την ίδια στιγμή -που μπορεί να είναι και χρόνια, όπως είδαμε- ο Τεν-Τεν καταφέρνει να απελευθερωθεί με τους πιο απίθανους τρόπους από τη φυλακή και τους διώκτες του, όπως πχ με ένα φτάρνισμα που γκρεμίζει τα σίδερα του κελιού του. Έχουμε έτσι με ένα αστικό σμπάρο δύο τρυγόνια, αφού καταφέρνει να δείξει πόσο ευτελή και αναξιόπιστα είναι τα σοβιετικά υλικά και πόσο κουτοί είναι οι ανθρωποφύλακές του. Ή αλλιώς το πάθος για τη λευτεριά (της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο), είναι δυνατότερο από όλα τα κλουβιά μιας κλειστής οικονομίας, όπου πάντως κανείς δεν παράγει τίποτα.

Το τεντενικό καλτ όμως κορυφώνεται σε άλλα σημεία:

-πχ όταν ο ήρωάς μας συμμετέχει μεταμφιεσμένος σε μια εκστρατεία κατά των κουλάκων, το σκάει για να τους προειδοποιήσει και όταν γυρίζει απειλείται με εκτέλεση, όχι γιατί τον κατάλαβαν, αλλά γιατί λέει στον ανώτερό του πως δεν έχει δικαίωμα να ασκήσει βασανιστήρια στους αγρότες που κρύβουν το στάρι τους. Τελικά γλιτώνει γιατί έχει αντικασταστήσει στη διαδρομή τις σφαίρες στα όπλα και έτσι δεν του ανοίγουν τρύπες στο σώμα του -σε αντίθεση με το σενάριο που μπάζει από παντού και την τραβηγμένη από το τσουλούφι του πλοκή.

-όταν τρομάζει τους σοβιετικούς πράκτορες που μπαίνουν νύχτα κρυφά στο δωμάτιό του, για να τον εξοντώσουν, σκεπασμένος με ένα σεντόνι, σα φάντασμα που στοιχειώνει τη χώρα του σοβιέτ και του σοσιαλισμού. Μια σκηνή, δέκα σουρεαλιστικά νοήματα, για λίγους και εκλεκτούς -σαν την μπουρζουαζία που μισούν οι μπολσεβίκοι. Οι υψηλοί συμβολισμοί είναι μόνο για τις υψηλές τάξεις.

-όταν πετυχαίνει μια υπαίθρια συνέλευση ενός σοβιέτ για την ανάδειξη λαϊκών επιτρόπων-αντιπροσώπων, όπυο υπάρχουν τρεις λίστες υποψηφίων και όταν διαβάζονται τα ονόματα της πρώτης που είναι του Κομμουνιστικού Κόμματος, η ένστολη “εφορευτική επιτροπή”, σηκώνει τα αυτόματα και σημαδεύει το πλήθος, ρωτώντας αν έχει κανείς αντίρρηση, για να αποσπάσει έτσι μια ομόφωνη απόφαση από το σώμα, που χαίρεται γιατί συνεχίζει να είναι ζωντανό και χωρίς τρύπες από σφαίρες -σε αντίθεση πάντα με την εκπληκτική πλοκή της ιστορίας, που την γράφουν οι νικητές…

-και τέλος όταν συλλαμβάνεται στο -αστικό ακόμα- Βερολίνο ένας κόκκινος πράκτορας, που εκτός από επίδοξος δολοφόνος του ήρωά μας, είχε μαζί κι ένα κωδικοποιημένο μήνυμα, που αποκρυπτογραφείται μες σε δύο καρέ, και μεταφέρει την εντολή να κάνει μια σειρά βομβιστικές επιθέσεις σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις -γιατί τέτοιοι είναι οι μπολσεβίκοι και έρρεπαν από παλιά στην τρομοκρατία, έχοντας από την προεπαναστατική εποχή σοβαρές διαφωνίες με τους μενσεβίκους.

Με δυο λόγια, αν αυτό που ψάχνετε είναι ωμός, χοντροκομμένος αντικομμουνισμός, που υπερβαίνει τα όρια της κωμωδίας και της γελοιότητας, ο Ερζέ είναι ο άνθρωπός σας και η περιπέτεια του Τεν-Τεν στη χώρα των σοβιέτ, υποψήφια για το αγαπημένο σας βιβλίο. Αποκλείεται να σας απογοητεύσει και να μη σας δώσει μια σειρά καλούς λόγους να χαμογελάτε -στην περίπτωση που δεν εργάζεστε ήδη και δεν αμείβεστε με 300 ευρώ το μήνα…