Ελευθερία Κουμάντου: “Η κάλυψη της ιστορικής δίκης άλλαξε τη ζωή μου”

Απόγευμα Δευτέρας, λίγες μόλις ώρες πριν την 7η Οκτωβριου, λίγες ώρες πριν την ανακοίνωση της απόφασης για τη δίκη της Χρυσής Αυγής, συναντήσαμε την Ελευθερία Κουμάντου, μια δημοσιογράφο, που ξεχωρίζει για τη στάση και τη συνέπειά της, αλλά κυρίως μια από τις δημοσιογράφους στην οποία οφείλουμε την πολύτιμη κάλυψη της δίκης των νεοναζί. Μιας δίκης της οποίας την απευθείας μετάδοση δεν έκανε δεκτή η πλευρά των κατηγορουμένων, μιας δίκης για την οποία τα συστημικά μέσα αδιαφόρησαν εσκεμμένα. Το κοινό και κατ’ επέκταση ο ιστορικός του παρόντος, μα κι εκείνος του μέλλοντος, όταν θελήσουν να μελετήσουν αυτή τη διαδικασία θα ανατρέξουν σίγουρα στο Παρατηρητήριο για τη δίκη της ΧΑ, “Golden DawnWatch”.

Ως μέλος του Παρατηρητηρίου λοιπόν, αλλά και ασχολούμενη με το ρεπορτάζ για τη Χρυσή Αυγή, η κυρία Κουμάντου, μας μιλά για αυτή την εμπειρία, που όπως λέει κι η ίδια χαρακτηριστικά τής άλλαξε τη ζωή, άλλαξε τη θέαση που είχε για τα πράγματα και την έκανε ακόμη πιο ενεργή πολιτικά.

Μ.Π: Ελευθερία, πώς θα περιέγραφες αυτή τη διαδικασία τώρα που φτάνει στο τέλος της;

Ε.Κ: Δεν ξέρω πώς και αν μπορώ να περιγράψω με λόγια αυτά τα 5, 5 χρόνια. Σίγουρα τα συναισθήματά μου επιβεβαιώνονται μέσα από τα λόγια της κυρίας Μάγδας Φύσσα, άλλαξε η ζωή μου μέσα από όλο αυτό. Άλλαξε η ζωή όλων όσοι ενεπλάκησαν, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, στη διαδικασία. Ακόμη κι εκείνων που έρχονταν απλώς να παρακολουθήσουν. Νιώθω πραγματικά πως μου άνοιξε τα μάτια αυτή η δημοσιογραφική δουλειά, που από ένα σημείο και πέρα δεν την έβλεπα πια σαν απλή δουλειά -δεν ξέρω πόσο επαγγελματικό ακούγεται όλο αυτό, μα δεν με πειράζει, ας με πουν κακή επαγγελματία. Με αφύπνισε ως πολίτη. Δεν έμεινα μόνο στην κάλυψη της δίκης, μπήκα βαθιά μέσα σε όλο αυτό, διάβασα πολύ, έμαθα πράγματα, γνώρισα ανθρώπους, δέθηκα μαζί τους. Ήταν η καθημερινότητά μου για πάρα πολύ καιρό. Ξυπνούσα και κοιμόμουν με αυτό. Είναι μια διαδικασία ιστορική, που αφορά τους πάντες.

Μ.Π: Πώς πάρθηκε η απόφαση της ενασχόλησής σου με τη δίκη;

Ε.Κ: Θα έλεγε κανείς πως με οδήγησαν οι καταστάσεις σε αυτήν, τα ίδια τα γεγονότα. Παρακολουθούσα το ρεπορτάζ για τη Χρυσή Αυγή από το 2010. Το 2011 έκανα ένα ρεπορτάζ για μια μελέτη σχετικά με τα εγκαταλελειμμένα νεοκλασικά του Αγίου Παντελεήμονα. Θα αναρωτιέστε τώρα τι σχέση έχουν τα νεοκλασικά με τους χρυσαυγίτες! Έλα όμως, που ψάχνοντας και ρωτώντας για αυτά, έπεφτα συνεχώς πάνω σε αναφορές για τη δράση τους. Θετικές ή αρνητικές. Με προβλημάτισε πάρα πολύ αυτό. Γύρισα μια μέρα στον 9,84, όπου και εργάζομαι και είπα ότι το ρεπορτάζ για τα κτήρια είναι έτοιμο, αλλά θέλω να κάνω ένα άλλο εκεί.

Αυτό ήταν, μέτα το “πήρα προίκα” που λέμε. Παρακολουθώ το ρεπορτάζ της Χρυσής Αυγής από το 2010, όταν την είδαμε να εκλέγεται για πρώτη φορά στο Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας, για να πάμε στο 2012, όπου μπήκε στη Βουλή. Έφτασε η κοινωνία, το πολιτικό σύστημα δηλαδή, να αφήσει να υπάρχουν τέτοια φαινόμενα, να εκτρέφει αυτό το μόρφωμα που επετίθετο σε ανθρώπους, που οργάνωνε τάγματα εφόδου ανενόχλητο. Για να φτάσουμε στη δολοφονία του Σαχζάτ Λουκμάν, στη επίθεση στους αλιεργάτες στο Πέραμα, στους συνδικαλιστές του ΠΑΜΕ κι έπειτα στη δολοφονία του Παύλου, που ουσιαστικά κίνησε την ποινική δίωξη. Και αμέτρητες ακόμη επιθέσεις, άλλες που εμπεριέχονται στη δίκη, άλλες που δικάστηκαν ξεχωριστά κι άλλες που δεν διερευνήθηκαν ποτέ.

Ε, δεν μπορούσα να μείνω αμέτοχη, δημοσιογραφικά και ηθικά. Έτσι, από το 2014 είχα ρόλο συντονίστριας του Παρατηρητηρίου για τον Φασιστικό και Ρατσιστικό λόγο στα ΜΜΕ. Όταν ανακοινώθηκε η ημερομηνία έναρξης της δίκης, θεώρησα την εμπλοκή μου αυτονόητη, κάτι σαν φυσική εξέλιξη του ρεπορτάζ, το οποίο από ελεύθερο έγινε αστυνομικό και είχε έρθει η ώρα να γίνει δικαστικό. Ακόμη και αν δεν εκρποσωπούσα το Παρατηρητήριο της ΕΣΗΕΑ,  θα προσπαθούσα με ένα τρόπο να εμπλακώ σε αυτή την ιστορική διαδικασία.

Μ.Π: Ποιες στιγμές της δίκης δεν θα ξεχάσεις ποτε;

E.Κ: Έχω πολλά να θυμηθώ! Κάθε δικάσιμος είχε πραγματικά και κάτι. Από μικροδυσκολίες, του τύπου να μπαίνουν νερά στην αίθουσα ή να μην ακούμε από τα μικρόφωνα, μέχρι πάρα πολύ έντονες στιγμές. Τραμπουκισμοί μαρτύρων κατηγορίας, ακόμη και σωματικές βλάβες κατά αυτών στην πρώτη κιόλας δικάσιμο, ανάρμοστη συμπεριφορά των δικηγόρων της υπεράσπισης απέναντι σε φωτορεπόρτερ και δημοσιογράφους, αλλά και στην οικογένεια του Παύλου Φύσσα. Το “θα σου σπάσω την κάμερα” έδινε κι έπαιρνε. Μην ξεχνάμε και θα το επαναλάβω πως κανένα κανάλι δεν ήταν δυνατό να καλύψει τη δίκη ζωντανά, οπότε αυτές οι φωτογραφίες ήταν και θα είναι τα μόνα οπτικά ντοκουμέντα. 

Θα θυμάμαι όμως πάνω από όλα εκείνες τις ημέρες στο δικαστήριο που με συγκλόνισαν βαθύτατα. Την κατάθεση της Μάγδας Φύσσα, όπου δεν έπεφτε καρφίτσα στο ακροατήριο, δεν μπορούσε εύκολα να καταγράψει κανείς την μαρτυρία. Είχαμε πάψει όλοι, ούτε ψίθυρος, μετά βίας πληκτρολογούσαμε -όσο βλέπαμε από τα δάκρυα. Ή τη μέρα της κατάθεσης του Αιγύπτιου αλιεργάτη ο οποίος περιέγραφε λεπτομερώς την βιαιότητα της δολοφονικής επίθεσης από τους χρασαυγίτες, τη μανία με την οποία τον χτυπούσαν. Θύμωσα πολύ με την περιγραφή, αλλά παράλληλα θαύμασα το θάρρος του ανθρώπου που στάθηκε χωρίς φόβο απέναντι στους κατηγορούμενους και κατέδειξε τους δράστες. 

Δεν θα ξεχάσω επίσης ποτέ τις δύο φοιτήτριες που ήρθαν να καταθέσουν όσα είδαν από το βράδυ της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα. Τα κορίτσια, αυτόπτες μάρτυρες μιας εν ψυχρώ δολοφονίας, κατέθεσαν ό,τι είδαν την στιγμή που μέσα στο δικαστήριο οι συνήγοροι υπεράσπισης έκανα ό,τι μπορούσαν για να τις κάνουν να το μετανιώσουν. Έφτασαν ακόμη και να τις απειλήσουν. Δεν τα κατάφεραν!

Θα θυμάμαι πάντα πόσο περήφανη ένιωσα με τις αγορεύσεις των συνηγόρων της Πολιτικής Αγωγής. Σπουδαίες μία προς μία. Κι αντίθετα δεν ξεχνώ πόσο με εξόργισαν εκείνες της υπεράσπισης.

Είναι πάρα πολλές οι στιγμές, να είχαμε χίλιες ώρες να τις θυμηθούμε όλες.

Μ.Π: Πώς νιώθεις λίγες ώρες πριν την ανακοίνωση της απόφασης;

E.K: Μια ανακούφιση νιώθω, γιατί έρχεται η ώρα που θα ακουστεί μια απόφαση, την οποία περιμένουμε χρόνια, για την οποία παλεύουμε χρόνια. Ήταν βασανιστικό όλο αυτό για τα ίδια τα θύματα της Χρυσής Αυγής και για τις οικογένειές τους. Όλα όσα κατέθεσαν, όλες οι περιγραφές, το αποδεικτικό υλικό, όλα όσα ακούστηκαν από τη υπεράσπιση.

Περιμένουμε από το δικαστήριο να δει τη δικογραφία.