Κατερίνα Γιαμαλή: «Αξίζει να γίνονται τέτοιες θυσίες στον βωμό του κέρδους;»

Η Κατερίνα Γιαμαλή είναι μια ηθοποιός που έχει στο ενεργητικό της συνεργασίες και ρόλους που θα ζήλευαν πολλοί. Αυτή τη στιγμή, προετοιμάζεται να ενσαρκώσει την Κλυταιμνήστρα στην παράσταση «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, μια παράσταση από τον Δήμο Πετρούπολης σε συνεργασία με τη Δραματική Σχολή Πέτρας, που θα πραγματοποιηθεί στις 14 Ιουλίου, στο Θέατρο Πέτρας, στις 21:15, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Ας δούμε τι μας είπε για την παράσταση, τον ρόλο της, καθώς και για τους παραλληλισμούς του έργου του Ευριπίδη με όσα διαδραματίζονται γύρω μας.

Η Κατερίνα Γιαμαλή μαζί με τον Μίλτο Δημουλή (Αγαμέμνονα)

Κατερίνα, μπορείς να μας πεις δύο λόγια για την παράσταση, καθώς και για τον ρόλο σου ως Κλυταιμνήστρα;

Η «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» του Ευριπίδη είναι ένα αριστούργημα της δραματικής ποίησης, όπου τίθενται σπουδαία υπαρξιακά ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο. Η ιδιαιτερότητα στη συγκεκριμένη παράσταση έγκειται στη συνεργασία καθηγητών και σπουδαστών, μια εμπειρία που για πρώτη φορά, μετά από πολλά χρόνια στο θέατρο, έχω την τύχη να γευτώ. Ο ρόλος της Κλυταιμνήστρας αποτελεί πρόκληση για εμένα, αφού αποτελεί ένα από τα πρόσωπα της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας για το οποίο το ενδιαφέρον συνεχίζεται με αμείωτο ενδιαφέρον στις μέρες μας και ακόμα γεννά ερωτηματικά.

Η Κλυταιμνήστρα είναι μία διάσημη μοιχός – δόλια και σκληρή – που παλεύει με οποιοδήποτε τρόπο και τέχνασμα για να εκπληρώσει τα σχέδιά της. Παρόλα αυτά, μέσα από το έργο του Ευριπίδη, γεννιέται το ερώτημα μήπως τελικά η Κλυταιμνήστρα είναι μονόπλευρα παρουσιασμένη και αποτελεί μια παρεξηγημένη φιγούρα ενός κόσμου μεγάλης σκληρότητας, που την οδηγεί στο να φτιάξει άμυνες για να τον αντιμετωπίσει.

«Παρηγοριές και μάταια παραμύθια» είναι τα τελευταία λόγια της προς τον αγγελιαφόρο που έρχεται να της ανακοινώσει την ξαφνική αντικατάσταση της Ιφιγένειας από ένα ελάφι και τη σωτηρία της τελικά από τους θεούς. Σε αυτό το φόντο της βουβής απελπισίας, ο Ευριπίδης δομεί μετέπειτα το έργο και μοιάζει να της δίνει κάποιο άλλοθι για την επερχόμενη στάση που θα κρατήσει, ανάβοντας ταυτόχρονα τη φλόγα της εκδίκησης.

Στο έργο του Ευριπίδη, ο Αγαμέμνονας, μεταξύ της κόρης του και της πατρίδας, διαλέγει την πατρίδα και θυσιάζει την κόρη του. Πόσο εύκολη είναι μία τέτοια απόφαση και τι πιστεύεις πως θα αποφάσιζες αν βρισκόσουν σε αντίστοιχη θέση;

Το ερώτημα που θέτει ο Ευριπίδης στο έργο ανάμεσα στο «καλό της πατρίδας» και τη ζωή της κόρης του αποτελεί μόνο το πρώτο επίπεδο του έργου. Άλλωστε, όλοι γνωρίζουμε ότι η «αιτία» του Τρωικού πολέμου, δηλαδή η εκδίκηση για την αρπαγή της Ελένης, δεν ήταν παρά ένα πρόσχημα για να γίνει ο πόλεμος. Οι Αχαιοί βρίσκονταν στο απόγειο της ανάπτυξής τους και είχαν βάλει σαν στόχο να εκμεταλλευτούν την περιοχή του Ευξείνου Πόντου, στην οποία το μικρό αλλά ισχυρό κράτος της Τροίας αποτελούσε τροχοπέδη.

Όταν ο μάντης Κάλχας ζητά τη θυσία της Ιφιγένειας για να φυσήξει ούριος άνεμος και να πλεύσουν τα καράβια, ο Αγαμέμνονας συναινεί, επειδή πάνω απ’ όλα διακατέχεται από τη δίψα της εξουσίας. Γι’ αυτό και το ερώτημα που τίθεται στην παράσταση έχει να κάνει τελικά με το αν κάποιος επιλέγει την εξουσία και το κέρδος με οποιοδήποτε τίμημα ή την ανθρώπινη ζωή.

Προσωπικά, όλο αυτό μου έφερε στο νου την εικόνα του ξεβρασμένου προσφυγόπουλου που έδειξαν πριν λίγο καιρό τα M.M.E. Αξίζει να γίνονται τέτοιες θυσίες στο βωμό του κέρδους;

Η Κατερίνα Γιαμαλή μαζί με την Ιφιγένεια (Άρτεμις Νικολάκη)

Ο Χατζιδάκις έλεγε πως «ο πατριωτισμός των φασιστών έχει τόση σχέση με την πατρίδα, όση σχέση μπορεί να έχουν με τον πατριωτισμό τα άλογα επειδή συμμετέχουν στις παρελάσεις». Τελικά, η κίνηση του Αγαμέμνονα να θυσιάσει την κόρη του δηλώνει πραγματική αγάπη για την πατρίδα ή την «ανάγκη του ισχυρού να επεκταθεί εδαφικά και οικονομικά»;

Εύστοχος και πνευματώδης ο Μάνος Χατζιδάκις, επισημαίνει και υπογραμμίζει πάντα την ουσία των πραγμάτων. Όπως ανέφερα προηγουμένως, τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως φαίνονται σε πρώτο επίπεδο, ιδιαίτερα όσον αφορά την πολιτική. Σύμφωνα με τον θεωρητικό της στρατηγικής και του πολέμου, Carl von Clausewitz (1780-1831): «Ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα». Τα πραγματικά κίνητρα που κρύβονται πίσω από τον πόλεμο έχουν να κάνουν κυρίως με την κατάκτηση νέων εδαφών και με τα οικονομικά συμφέροντα. Γι’ αυτό και συνήθως επινοούνται αφορμές, δικαιολογίες και προσχήματα όσον το δυνατόν πιο πειστικά, μιας και κάθε πόλεμος απαιτεί ανθρώπινες θυσίες. Η διαφορά ανάμεσα στους πολέμους του χθες και στους πολέμους του σήμερα είναι απλώς οι αφορμές που επινοούνται κάθε φορά.  Παλιότερα, έλεγαν πως αυτές ήταν οι βουλές των Θεών. Σήμερα, ισχυρίζονται πως οι πολεμικές εστίες που ξεσπούν είναι για το καλό μας και για την ασφάλειά μας ή – όταν δεν μπορούν να πουν κάτι τέτοιο – λένε πως δεν υπήρχε εναλλακτική.

Τι άλλοι παραλληλισμοί μπορούν να γίνουν μεταξύ του έργου του Ευριπίδη με όσα διαδραματίζονται γύρω μας;

Η «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» για πολλά χρόνια στην Ελλάδα ερμηνευόταν θεωρητικά, παιδαγωγικά και σκηνικά σαν πατριωτικό δράμα. «Ένα κορίτσι που θυσιάζεται εθελοντικά για την πατρίδα του». Με την προσέγγιση του Κώστα Γεωργουσόπουλου, όμως, που είναι δραματολογικός σύμβουλος στην παράσταση, βλέπουμε την Ιφιγένεια σαν «ένα αηδιασμένο κορίτσι που έχει να αντιμετωπίσει έναν εσμό μωροφιλόδοξων, ληστρικών, συμφεροντολόγων και πολεμόχαρων που την χρησιμοποιούν για να αποκομίσουν κέρδη μέσα από λεηλασία». Μέσα από αυτή τη οπτική, μπορούμε να πούμε πως από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα, ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει. Νέες εστίες πολέμου δημιουργούνται στον πλανήτη, καιροσκόποι και δημαγωγοί πολιτικοί ηγέτες επιδίδονται σε επεκτατικούς πολέμους, νέοι εχθροί εφευρίσκονται, νέα φονικά όπλα μαζικής καταστροφής επινοούνται και πληθαίνουν οι τρομοκρατικές ενέργειες.

Είμαστε έρμαια αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων ανάμεσα στα οποία η ειρήνη μοιάζει να θρυμματίζεται. Γι’ αυτό και έργα σαν κι αυτό του Ευριπίδη, μπορούν να αποτελέσουν εφαλτήριο για σκέψη και περισυλλογή, προκειμένου να καταφέρουμε κάποια στιγμή να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο με περισσότερη δικαιοσύνη.

Τελειώνοντας, μπορείς να μας μεταφέρεις μια εικόνα από τις πρόβες; Από το κλίμα που επικρατεί μέχρι κάποιες κατευθύνσεις από τον σκηνοθέτη της παράστασης ή κάποια δυσκολία που έχετε συναντήσει;

Οι πρόβες μας ξεκίνησαν από νωρίς, για να έχουμε τον απαιτούμενο χρόνο μπροστά μας για να προετοιμαστούμε, αφού στην παράσταση συμμετέχουν και σπουδαστές της Δραματικής Σχολής Πέτρας, που τον Ιούνιο έχουν εξετάσεις. Ο χρόνος αυτός λειτούργησε θετικά πάντως, επειδή γνωριστήκαμε καλύτερα μεταξύ μας όλοι οι συντελεστές και ωρίμασαν μέσα μας οι σκέψεις, οι προτάσεις και οι κατευθύνσεις του σκηνοθέτη μας, Μίλτου Δημουλή. Αυτό που προσέχουμε πολύ είναι να μην έχει η παράσταση χαρακτήρα ηρωικό. Κι αυτό, επειδή θεωρούμε πως ο απλός, ο καθημερινός άνθρωπος, είναι αυτός που μπορεί να δώσει σήμερα ελπίδα για το μέλλον.

Αυτή είναι η ματιά μας στο έργο. Δύσκολο στοίχημα, αλλά σίγουρα όχι ακατόρθωτο!

Info:

Η Δραματική Σχολή Πέτρας του Δήμου Πετρούπολης ανεβάζει την παράσταση «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία του Καλλιτεχνικού Διευθυντή της Σχολής Μίλτου Δημουλή, στο Θέατρο Πέτρας, στις 14 Ιουλίου 2019, ώρα 21:15.

Είσοδος Ελεύθερη.

Οι ρόλοι και ο χορός ερμηνεύονται ως επί το πλείστον από καθηγητές, αποφοίτους και σπουδαστές της Ανώτερης Δραματικής Σχολής Πέτρας.

Δραματολογικός σύμβουλος της παράστασης είναι ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, που έχει κάνει και τη μετάφραση του έργου.