Λίλα Καφαντάρη: «Το ΚΚΕ δεν είναι απλώς ένα κόμμα, είναι η οργάνωση του αγώνα του λαού»

Η Λίλα Καφαντάρη έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να σε μαγνητίζει. Διαθέτει ένα από τα πιο καθαρά βλέμματα και λαμπερά χαμόγελα που έχω αντικρίσει σε άνθρωπο. Φυσικά, δεν χρειάζεται συστάσεις. Είναι μία ηθοποιός που ό,τι ήταν ν’ αποδείξει το έχει κάνει. Έχει πρωταγωνιστήσει σε πολλές ταινίες, τηλεοπτικές σειρές και θεατρικές παραστάσεις. Είναι, επίσης, γνωστή για την πολιτική της στάση, τον ριζοσπαστισμό και την προοδευτικότητα που την διακρίνει. Παλεύει αταλάντευτα εδώ και πολλά χρόνια για τα προβλήματα του κλάδου της και ποτέ δεν φοβήθηκε να πάρει θέση για τα κακώς κείμενα της κοινωνίας μας. Είναι και υποψήφια ευρωβουλευτής με το ΚΚΕ. Ας δούμε τι μας είπε για τις εκλογές, το θέατρο και τη σχέση της τέχνης με την πολιτική.

Πώς μπήκες το θέατρο στη ζωή σου; Αν δεν ήσουν ηθοποιός, τι θα ήθελες να ήσουν;

Το θέατρο μπήκε τελείως συμπτωματικά στη ζωή μου, λόγω της φυσικής μου περιέργειας για τη ζωή. Περισσότερο για αυτογνωσία πήγα στη δραματική σχολή, αλλά έτυχε με το που μπήκα να αρχίσουν να μου κάνουν επαγγελματικές προτάσεις. Το είχα δει λίγο σαν παιχνίδι τότε. Άλλωστε, ήμουν πολύ μικρή, ακόμα δεν είχα τελειώσει ούτε το σχολείο, παράλληλα πήγαινα.

Την πρώτη φορά που έπαιξα στο θέατρο, με το που τελείωσα τη σχολή, αποφάσισα πως αυτό θέλω να κάνω. Αγάπησα, δηλαδή, το θέατρο μέσα από το θέατρο, όχι στο μυαλό μου.

Εγώ ζωγράφος ήθελα να γίνω μικρή κι αυτό ήθελα ακόμα κι όταν σπούδαζα ηθοποιός. Τότε ξεκινούσα τη ζωή μου και δεν είχα ακόμη κατασταλάξει. Τελικά, όμως, με κέρδισε το θέατρο, το αγάπησα βαθύτατα και έτσι αντί για ζωγράφος, έγινα ηθοποιός. Στην πορεία, βέβαια, κατάλαβα πως για να είσαι ηθοποιός, πρέπει να αγωνίζεσαι για να φύγει το καπιταλιστικό σύστημα. Αλλιώς, δεν μπορείς να ασκήσεις την τέχνη σου όπως αγαπάς, με εντιμότητα απέναντι στον κόσμο. Με αληθινή έμπνευση. Γίνεσαι εργαλείο χειραγώγησης της συνείδησης του λαού για να τον αποκοιμίζεις και να μην αντιδρά στα βάσανα που τον φορτώνουν.

Η πολιτική στη ζωή σου ήρθε μαζί με το θέατρο, αργότερα ή πιο νωρίς;

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ήμουν πολιτικό ον, επειδή οι γονείς μου είχαν φροντίσει να μου μεταλαμπαδεύσουν την πολιτική τους ματιά απέναντι στα πράγματα. Ο πατέρας μου ήταν καπετάνιος του ΕΛΑΣ και η μητέρα μου ΕΠΟΝίτισσα. Όπως καταλαβαίνεις, δεν γινόταν να μην υπάρχουν πολιτικές συζητήσεις μέσα στο σπίτι.

Ενεργά στην πολιτική μπήκα μέσα από το σωματείο, εκεί κατάλαβα σε βάθος τι σημαίνει αυτό το σύστημα και τι ρόλο παίζουν οι εργοδοτικοί συνδικαλιστές που είναι στα σωματεία για να ξεπουλάνε τα δικαιώματα των εργαζομένων.

Αμφιταλαντεύτηκες ποτέ για το πού ανήκεις πολιτικά;

Όχι, δεν αμφιταλαντεύτηκα, επειδή έβλεπα μέσα από την καθημερινότητα – από τις λεπτομέρειες της ζωής, αλλά και από τα πιο χοντρά πράγματα – ότι ήταν ακριβώς έτσι. Ενώ γενικότερα, ήμουν αμφισβητίας σαν άνθρωπος, σε αυτό το θέμα είχα πειστεί, επειδή το ζούσα. Σε όποια κατεύθυνση κι αν λειτουργούσα, το έβρισκα μπροστά μου.

Σήμερα, λοιπόν, είσαι υποψήφια ευρωβουλευτής με το ΚΚΕ. Γιατί ΚΚΕ, Λίλα;

Τι άλλο υπάρχει; Το ΚΚΕ δεν είναι απλώς ένα κόμμα, είναι η οργάνωση του αγώνα του λαού. Και με μία εμπειρία οργάνωσης και αγώνα εκατό ετών. Πέρα απ’ αυτό, έχει και μία σαφή, σημερινή, ρεαλιστική πρόταση εξουσίας. Όλα τα άλλα κόμματα είναι σαν ένα, αφού λένε τα ίδια, υποστηρίζουν όλα το μεγάλο κεφάλαιο. Ζούμε μία δήθεν δημοκρατία – για το λαό δήθεν, για το κεφάλαιο μια χαρά είναι η αστική δημοκρατία. Πρέπει να καταλάβουμε πως όσα κόμματα κι αν είναι στη Βουλή, όταν υπερασπίζονται τα ίδια συμφέροντα, είναι σαν ένα. Το μοναδικό κόμμα που είναι απέναντι στα συμφέροντα των καπιταλιστών είναι το ΚΚΕ. Όποιος υπόσχεται πως μέσα σε αυτό το σύστημα μπορούν και το κεφάλαιο και ο λαός να ζουν το ίδιο καλά, λέει ψέματα. Μας λένε μάλιστα πως αν πάνε καλά οι επιχειρήσεις, θα υπάρχουν θέσεις εργασίας και θα έχει ανάπτυξη και ο λαός. Μέγα ψέμα. Η οικονομική ανάπτυξη του κεφαλαίου βασίζεται πάνω στην απώλεια των δικών μας δικαιωμάτων. Όσο μεγαλύτερη συγκέντρωση πλούτου γίνεται σε όλο και λιγότερα χέρια, τόσο η ανάπτυξη αυτή που φέρνουμε εμείς με τη δουλειά μας, μετατρέπεται για εμάς σε ανεργία και φτώχεια και γυρνάει εις βάρος μας.

Ορισμένοι κατηγορούν το ΚΚΕ πως είναι παρωχημένο ως κόμμα, οπισθοδρομικό και μιλάει ξύλινη γλώσσα. Τι απαντάς;

Μου φαίνεται αρχικά πολύ αστείο αυτό, επειδή το σύγχρονο είναι να καλύπτουμε τις ανάγκες μας. Πιο σύγχρονο πράγμα απ’ αυτό δεν υπάρχει. Οι άλλοι, αυτοί που κυβερνούν σήμερα ή κυβερνούσαν τόσα χρόνια, μας γυρνούν 100 χρόνια πίσω. Γίνεται να είναι αυτοί το σύγχρονο και εμείς οι οπισθοδρομικοί;

Γιατί η νέα γενιά δυσκολεύεται να αντιδράσει σε όλα όσα συμβαίνουν γύρω της;

Μην ξεχνάς πως η εξουσία του κεφαλαίου έχει και όλα τα μέσα δικά της. Τα ΜΜΕ, τα σχολεία, τον πολιτισμό και πολλά άλλα, με τα οποία επιδρούν στη συνείδηση των λαών. Επομένως, είναι πάρα πολύ φυσικό η κυρίαρχη αντίληψη να είναι η αντίληψη του συστήματος που επικρατεί. Τώρα, το ΚΚΕ δεν είπε ποτέ ψηφίστε με να έρθω να σας σώσω. Το ΚΚΕ λέει στον κόσμο την αλήθεια, πως δηλαδή χωρίς τη δική του οργάνωση, το δικό του αγώνα μέσα στα σωματεία και στις οργανώσεις, δεν γίνεται τίποτα. Ο αγώνας μέσα στα σωματεία είναι πολύ σημαντικός, γιατί αυτές είναι οι δικές μας ενώσεις, εκεί παύουμε να είμαστε μονάδες αβοήθητες και αποκτάμε τη συλλογική μας δύναμη. Τότε γινόμαστε γι’ αυτούς επικίνδυνοι και μπορούμε να οργανώσουμε τον αγώνα μας. Τότε αποκτούμε πολιτική πείρα και κατανοούμε ποιος είναι ο αληθινός μας αντίπαλος. Γι αυτό και κάνουν τα πάντα για να εισχωρήσουν στα σωματεία μας με τους κυβερνητικούς συνδικαλιστές και να ελέγξουν, ουσιαστικά να καταστείλουν, τους αγώνες των εργαζομένων. Γι αυτό δημιουργήθηκε το ΠΑΜΕ εδώ και 20 χρόνια που δίνει σκληρές μάχες, ώστε οι εργαζόμενοι να τους πάρουν είδηση και να τους πετάξουν έξω.

Αν, λοιπόν, ο λαός δεν αποφασίσει να σηκώσει κεφάλι, να πιστέψει στη δύναμή του και να οργανωθεί – μαζί με το ΚΚΕ φυσικά που θα δείχνει τον δρόμο –, μην περιμένουμε να ανέβουν τα ποσοστά του ΚΚΕ δραματικά ή να εκτιναχθούν, ειδικά όταν ένα μεγάλο τμήμα του λαού  συνεχίζει να θέλει ν’ αναθέτει σε κάποιον να τον κυβερνήσει αν’ αυτού. Αν δεν το κάνει, θα είναι πάντα ευεπίφορος στα παραμύθια και τις υποσχέσεις και μετά θα απογοητεύεται.

Είσαι αισιόδοξη για το μέλλον;

Δεν είμαι απλώς αισιόδοξη, επειδή είμαι ένας αισιόδοξος άνθρωπος. Είναι νομοτέλεια να τελειώσει αυτό το σύστημα κάποια στιγμή ο κάθε λαός. Μόνο του δεν θα τελειώσει ποτέ. Ο ίδιος ο καπιταλισμός σκάβει τον λάκκο του. Κάποια στιγμή επανάσταση θα γίνει. Το πότε ακριβώς δεν μπορείς να το ξέρεις. Μέχρι τότε, πέρα από το να αγωνιζόμαστε για να εμποδίζουμε τη δράση του κεφαλαίου εις βάρος μας και να ορθώνουμε εμπόδια, έχουμε και σημερινή πρόταση εξουσίας με βάση τα δεδομένα που υπάρχουν τώρα στην Ελλάδα. Να φτιάξουμε το δικό μας κράτος με λαϊκή εξουσία, έξοδο από τις ενώσεις του Κεφαλαίου όπως είναι η ΕΕ και το ΝΑΤΟ, με μονομερή διαγραφή του χρέους, με κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, Κεντρικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο. Επομένως, δεν έχει να ελπίζει ο λαός σε κάτι άλλο, εκτός από το ΚΚΕ.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ζητάει την ψήφο του κόσμου για να δημιουργηθεί, ισχυρίζεται, ένας ισχυρός προοδευτικός πόλος απέναντι στον φασισμό. Αυτός είναι ο τρόπος πιστεύεις που αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά ο φασισμός ή κάποιος άλλος;

Να δούμε πρώτα τι είναι ο φασισμός. Ο φασισμός είναι κομμάτι του καπιταλισμού. Είναι το δεξί του χέρι στα δύσκολα. Όταν δυσκολεύεται το κεφάλαιο, βγάζει το μαντρόσκυλο μπροστά στον κόσμο για να μη σηκώνει κεφάλι. Άρα, δεν μπορείς να μιλάς κατά του φασισμού, όταν τον θρέφεις στηρίζοντας το σύστημα που τον έχει ανάγκη. Σου θυμίζω πως ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν μαζί με τη Χρυσή Αυγή στη Ρω και το Καστελόριζο, ενώ συγκυβερνούσε τόσα χρόνια με ακροδεξιούς. Επίσης, έκλεισαν ήδη τέσσερα χρόνια από την έναρξη της δίκης και ακόμα οι εγκληματίες  κυκλοφορούν ελεύθεροι. Πρέπει να πάψουμε, λοιπόν, να τους επιτρέπουμε να μας κοροϊδεύουν.

Το βασικό επιχείρημα με το οποίο ζητάει την ψήφο του κόσμου, όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η προοδευτικότητά του απέναντι στην ΝΔ. Δεν ισχύει;

Για ποια προοδευτικότητα μιλάμε όταν έχει περάσει όλα τα μέτρα που εξαθλιώνουν τον λαό; Όταν οι πολιτικοί εκπρόσωποι του Κεφαλαίου και της Ε.Ε. του δίνουν συγχαρητήρια; Όταν είναι ο καλύτερος σύμμαχος των Αμερικανών και ο Πρωθυπουργός τους θαυμάζει τον Τραμπ; Το ΝΑΤΟ δεν το έχει φέρει απλώς στο Αιγαίο, έχει γεμίσει τη χώρα με ΝΑΤΟικές βάσεις, Τι άλλο πρέπει να κάνει για να καταλάβει ο κόσμος πως δεν διαφέρει και πολύ σαν κόμμα από τη ΝΔ και τα υπόλοιπα κόμματά τους;

Άρα, τι πρέπει να γίνει για να φύγει η Χρυσή Αυγή από την τρίτη θέση;

Δυνατό ΚΚΕ. Ψήφος ενιαία παντού στο ΚΚΕ. Σε μία πολιτική καταλήγουν όλα. Δεν έχει νόημα να λέμε θα ψηφίσω ΚΚΕ στον δήμο και άλλο κόμμα στην Ευρωβουλή ή στην περιφέρεια. Οι πολιτικοί των αστικών κομμάτων είναι το πολιτικό προσωπικό των ενώσεων του κεφαλαίου. Δεν παίρνουν αυτοί τις αποφάσεις. Επομένως, ενιαία πρέπει να είναι η ψήφος, όπως ενιαία είναι και η πολιτική που μας επιτίθεται μέσα απ’ όλους τους θεσμούς τους. Πάντως το σημαντικό δεν είναι μόνο να μην είναι τρίτο κόμμα οι νεοναζί αλλά να μην έχουν πού να σταθούν. Η κυβέρνηση μέχρι χώρους για να κάνουν τις προεκλογικές τους συγκεντρώσεις τούς δίνει. Αυτά πρέπει να παρακολουθεί ο λαός και να κρίνει…

Γιατί να ψηφίσει κάποιος το ΚΚΕ στις ευρωεκλογές από τη στιγμή που το ΚΚΕ είναι κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Ακριβώς γι’ αυτό. Επειδή είναι το μοναδικό κόμμα μέσα στην Ευρωβουλή που αναδεικνύει τι είναι η Ε.Ε. Ότι δημιουργήθηκε ως ένωση των Ευρωπαϊκών επιχειρηματικών ομίλων για να είναι ανταγωνιστικοί απέναντι στους ομίλους των άλλων μεγάλων δυνάμεων, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία κλπ. Γι’ αυτό και δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι υπέρ των λαϊκών συμφερόντων. Γι’ αυτό πρέπει να δυναμώσει το ΚΚΕ. Αφενός για να ενημερώνει τους πολίτες γι’ αυτά που τους ετοιμάζουν ώστε να οργανώνουν τον αγώνα τους, αφετέρου για να τους πολεμάει και να τους δυσκολεύει τη ζωή.

Η ψήφος στις Ευρωεκλογές είθισται να αποτελεί μία πιο χαλαρή ψήφο. Θυμίζω πως στις ευρωεκλογές του 1999, το ΚΚΕ είχε πάρει ποσοστό κοντά στο 9%, αλλά λίγο μετά, στις εθνικές εκλογές του 2000, πήρε 5,5%. Σε ανησυχεί μήπως συμβεί το ίδιο και τώρα;

Το ΚΚΕ δεν λειτουργεί ψηφοθηρικά. Δίνει πολύ μεγάλο βάρος φυσικά στις εκλογές, όχι για να πάρει θέσεις εξουσίας, αλλά για να κάνει όλα όσα λέγαμε πριν. Θα εμποδίζει, θα ενημερώνει, θα οργανώνει την πάλη του λαού. Γι’ αυτό και λέμε, το ξαναλέω, ενιαία ψήφος παντού, αφού όλα είναι αλληλοτροφοδοτούμενα. Για παράδειγμα, ο προϋπολογισμός ενός δήμου ή μίας περιφέρειας πρέπει να εγκριθεί από το κεντρικό κράτος και την Ε.Ε. Άρα, πρέπει να φύγουν οι αυταπάτες από τον κόσμο περί αναποτελεσματικού και κακού κράτους. Μια χαρά είναι το κράτος για το κεφάλαιο, πολύ αποτελεσματικό. Τα πρόσωπα δεν κάνουν τις πολιτικές. Όλα τα άλλα κόμματα ορίζουν τις πολιτικές τους βάση των συμφερόντων των αφεντικών τους και προωθούν πρόσωπα ικανά για να τις υλοποιήσουν. Το ΚΚΕ είναι η μοναδική αντιπολίτευση, επειδή αντιπολιτεύεται το ίδιο το σύστημα που όλοι τους υπηρετούν.

Ένας καλλιτέχνης έχει μεγαλύτερη υποχρέωση από τους άλλους να αρθρώνει πολιτικό λόγο;

Φυσικά, επειδή οι ηθοποιοί υπερασπιζόμαστε τον πολιτισμό, με την ευρύτερη έννοια του όρου. Ο ρόλος της τέχνης στην κοινωνία, άλλωστε, πρέπει να είναι να εμπνέει τον λαό για να διεκδικήσει μία καλύτερη ζωή. Αν τον αποκοιμίζει και δεν του προσφέρει τη δυνατότητα να αφυπνιστεί και να δει τι πραγματικά του συμβαίνει, τότε ποια η διαφορά της από τα ναρκωτικά; Ο καλλιτέχνης έχει υποχρέωση να δείχνει την πραγματικότητα και να καλεί τον κόσμο να την αλλάξει, να τη φέρει στα μέτρα του.

Πολλοί ισχυρίζονται πως οι διανοούμενοι δεν παίρνουν θέση για όσα συμβαίνουν στην κοινωνίας μας. Εσύ τι πιστεύεις;

Ποτέ δεν ήταν πρωτοπόρα η διανόηση. Όταν ο κόσμος σήκωνε κεφάλι, εμπνεόταν και η διανόηση από τον ξεσηκωμό του κόσμου και έπαιρνε θέση. Και όχι μαζικά. Εξαιρέσεις πάντα ήταν αυτοί που έμπαιναν μπροστά. Όταν οξυνόταν η ταξική πάλη, τότε παρέσυρε και μεγαλύτερα τμήματα της διανόησης. Επομένως, δεν πρέπει να βασιζόμαστε σε εκείνους. Οι εργάτες θα αλλάξουν την κοινωνία.

Έχεις υπάρξει τρεις φορές πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών και τώρα είσαι αντιπρόεδρος. Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ηθοποιοί σήμερα;

Πρώτα απ’ όλα η ανεργία. Επίσης, δεν έχουμε συλλογικές συμβάσεις εργασίας και δίνουμε πολύ μεγάλη μάχη γι’ αυτό. Η σημερινή κυβέρνηση, όπως και οι προηγούμενες, έδωσαν τη δυνατότητα στους εργοδότες, με τους νόμους που πέρασαν, να «κανιβαλίσουν» πάνω μας, όπως και σε όλους τους εργαζόμενους. Αυτό, λοιπόν, έκανε τα πράγματα ακόμη χειρότερα, που σημαίνει καμία προοπτική για να πάρουμε σύνταξη, αλλά και καμία ασφάλιση. Μας μετατρέπουν δηλαδή σε ερασιτέχνες στη δουλειά μας. Όλα αυτά αντικατοπτρίζονται – όσο και να προσπαθούμε για το αντίθετο – σε αυτό που εισπράττει το κοινό καθημερινά. Γιατί ένας ηθοποιός για να εξελίσσεται πρέπει να μπορεί να βιοπορίζεται από το επάγγελμά του και να διαθέτει όλο του τον ελεύθερο χρόνο στην καλλιτεχνική του εξέλιξη. Για διάβασμα, για άσκηση, για εμβάθυνση. Όταν πρέπει να δουλεύει αλλού τα πρωινά, για να κάνει το βράδυ αυτό που αγαπάει, τότε μιλάμε για ερασιτέχνη που ζει από άλλο επάγγελμα και δεν έχει τη δυνατότητα ούτε να εξελίσσεται ο ίδιος ούτε να εξελίσσει την τέχνη του.

Η Λίλα Καφαντάρη με την κόρη της Ηλιάνα Μαυρομάτη

Έχεις μία κόρη, την Ηλιάνα Μαυρομάτη, που κινείται στα χνάρια σου και είναι μία εξαιρετική ηθοποιός. Θυμάσαι μία συμβουλή που να της έδωσες και να την έχει ακολουθήσει και μία που να της έδωσε και να μην την ακολούθησε;

Η συμβουλή που της έδωσα και την ακολούθησε ήταν να μην προσπαθήσει να προσαρμοστεί στα δεδομένα αυτής της κοινωνίας και να πιστέψει πως μπορεί να είναι κομμάτι της αλλαγής αυτού του κόσμου.

Η συμβουλή που της έδωσα και δεν την ακολούθησε ήταν να μη γίνει ηθοποιός. Ευτυχώς, όμως, που δεν με άκουσε, επειδή έχει ταλέντο και είναι πολύ εργατική.

Έχεις κάνει τρεις γάμους. Τι ρόλο έπαιξε και συνεχίζει να παίζει ο έρωτας στη ζωή σου;

Διαφορετικό ανάλογα με την ηλικία μου κάθε φορά, αλλά σαφώς πολύ μεγάλο ρόλο. Αυτό που πάντα είχα ανάγκη πάντως ήταν μία ισότιμη, ισορροπημένη και συντροφική σχέση αληθινής αγάπης. Μέχρι τώρα δεν τα έχω καταφέρει, αλλά τίποτα δεν αποκλείεται. Δεν το βάζω κάτω.

Θέλεις να δώσεις μία συμβουλή σε όσους μας διαβάσουν;

Όσο με παίρνει, επειδή οι συμβουλές είναι επικίνδυνο πράγμα, τους λέω να μην πιστέψουν ποτέ πως έχουν άλλοι τη δύναμη. Εμείς παράγουμε τον πλούτο, εμείς έχουμε τη δύναμη και η αστική τάξη μας φοβάται περισσότερο απ’ όσο φανταζόμαστε. Και καλά κάνει. Μη δεχόμαστε να μας αποκοιμίζουν και να αξιοποιούν την άγνοιά μας. Μόνο η οργάνωση του αγώνα και η γνώση μπορούν να δώσουν ελπίδα για το αύριο. Το κεφάλι ψηλά. Αυτό είναι το δικό τους χρέος.