Συμμορίες ανηλίκων: Μπορούμε να φτιάξουμε ανθρώπους συνειδητούς και ελεύθερους;!

Με αφορμή την Τρανσοφοβική-Ομοφοβική επίθεση στη Θεσσαλονίκη από μια αγέλη σκοταδισμού καθώς και τον ξυλοδαρμό ενός ανήλικου παιδιού, δεκαέξι ετών στον Βόλο από δωδεκαμελή ομάδα ανηλίκων (η οποία αφού τον χτύπησε με μπουνιές και κλωτσιές στην συνέχεια επιλέγει συνειδητά να τον πετάξει σε κάδο απορριμμάτων) μου δημιουργήθηκε η ανάγκη να γράψω κάποιες σκέψεις, για τις μαύρες και ζοφερές εποχές που διανύουμε.

Προηγουμένως όμως, αξίζει να ρίξουμε μια ματιά στα ερευνητικά δεδομένα που αποτυπώνουν την σκληρή και ωμή πραγματικότητα. Σύμφωνα με την Eurostat η αύξηση των περιστατικών βίας με δράστες ανηλίκους έχει ήδη συντελεστεί από το 2011 ως το 2014. Παράλληλα, η Μαργαρίτα Στενιώτη, Πρόεδρος Εφετών, Πρόεδρος Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, πρόσφατα επεσήμανε οτι: «Μόνο τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, του 2023, καταγράφηκαν 3.500 παραβατικές συμπεριφορές ανηλίκων. Αυτές έχουν καταγραφεί. Σκεφτείτε πόσες δεν έχουν καταγραφεί, γιατί δεν επενέβη η αστυνομία». Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε πανελλαδικό επίπεδο, ένα στα τρία παιδιά, στην Ελλάδα, πέφτει θύμα σχολικού εκφοβισμού, ενώ ένας στους έξι αισθάνεται ότι το σχολικό περιβάλλον δεν τους μαθαίνει να μην εκφοβίζουν τους συμμαθητές τους.

Ενώ, η Έλενα Συρμάλη, εγκληματολόγος και πρόεδρος του Κέντρου Έρευνας και Μελέτης Ασφάλειας τονίζει: «Έχουμε πια άλλου είδους εγκλήματα. Δηλαδή θα δούμε ληστείες, θα δούμε βιασμούς και θα δούμε σοβαρές σωματικές βλάβες. (…) Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μία διαφοροποίηση στην ποιότητα. Είναι πιο σκληρές οι πράξεις. Εμπεριέχουν περισσότερη βία». «Υπάρχουν συμμορίες, πλέον, ανηλίκων. Οργανωμένες δηλαδή ομάδες δράσης ανηλίκων.(…)Δεν κατανοούν όμως τη βαρύτητα γιατί ο σκοπός τους είναι να εντυπωσιάσουν τους συνομηλίκους, τους φίλους τους. Κάποια παιδιά φτάνουν στα δικαστήρια και είναι πάρα πολύ φοβισμένα».

Εντύπωση προκαλεί ακόμη ότι το πρώτο οκτάμηνο του 2022 η ΕΛ.ΑΣ. επιλήφθηκε 828 περιπτώσεων κλοπών από ανηλίκους, ενώ το αντίστοιχο διάστημα του 2023 τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας από άτομα κάτω των 18 ετών ανήλθαν σε 1.171. Η αύξηση ανάμεσα στις δύο χρονιές είναι 41%. Σε ό,τι αφορά δε την πρόκληση σωματικών βλαβών, το πρώτο οκτάμηνο του 2022 καταγράφηκαν 146 περιστατικά, ενώ το πρώτο οκτάμηνο του 2023, 233 περιστατικά, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 61,5%.

Το ερώτημα που προκύπτει διαβάζοντας πίσω από τα νούμερα είναι το εξής: Γεννιέται άραγε κάποιος παραβάτης, ρατσιστής και ομοφοβικός ή γίνεται στην πορεία της ζωής του;! Και αν τελικά γίνεται, εμείς ως μέλη αυτής της κοινωνίας μπορούμε μέσα σε αυτή τη διαδρομή προς το «γίνεται» να αλλάξουμε την πορεία ενός παιδιού προς το φως;!

O Μάνος Χατζιδάκις έλεγε πως «Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του».

Τι ωθεί λοιπόν ένα παιδί στην βία και την παραβατικότητα και ποιος είναι ο ηθικός αυτουργός του φαινομένου;! Σίγουρα τα χρόνια της βαθιάς οικονομικής κρίσης με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, η αποτύπωση της βίας από μικρή ηλικία, η αποξένωση, που αποτελεί απότοκο της πανδημίας, οι κοινωνικές σχέσεις που διαμορφώθηκαν από την εν λόγω συνθήκη, η καταπίεση η οποία εκφράζεται μέσα και έξω από την οικογένεια, η απουσία ποιοτικού χρόνου γονέα και παιδιού, η γενικευμένη αντίληψη ότι ο άνθρωπος λογίζεται μόνο ως εμπόρευμα, ο σύγχρονος τρόπος ζωής, ένα ολόκληρο εκμεταλλευτικό σύστημα, η φτώχεια, η ανέχεια, η συνεχής υποβάθμιση της ζωής, η αναπαραγωγή στρεβλών προτύπων και συμπεριφορών, ο μιμητισμός,  τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσω των οποίων τα παιδιά «ακροβατούν» ανάμεσα στον πραγματικό και στον ψηφιακό κόσμο, το σάπιο αξιακό σύστημα μιας ολόκληρης κοινωνίας που θέλει τον έφηβο φοβισμένο, άβουλο, ατομιστή, εγωκεντρικό, απαθή και αδύναμο. Ένα αξιακό σύστημα που προωθεί την επίτευξη οποιουδήποτε σκοπού μέσω αθέμιτων μέσων, που θέλει μονίμως να επιδεικνύει τη δύναμη του στον πιο αδύναμο και που θέλει να ελέγχει συνεχώς τις ζωές και τα θέλω όλων μας. 

Ο Γιώργος Νικολαΐδης, ψυχίατρος και διευθυντής του Τμήματος Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, αναφορικά με τα αίτια που οδηγούν τους ανηλίκους στη συγκρότηση ομάδων-συμμοριών και εν συνεχεία σε έκνομες ενέργειες, δήλωσε στην εφημερίδα «Τα Νέα» το εξής: «Αυτό που χαρακτηρίζει τα σημερινά παιδιά ηλικίας 15 και 16 ετών είναι μια συνεχής αίσθηση απώλειας ελέγχου της ζωής τους και μια διαρκής αίσθηση απειλής. Όταν το άτομο νιώθει να χάνει τον έλεγχο της ζωής του, είναι απολύτως λογικό να στρέφεται οπουδήποτε μπορεί να του δώσει μια αίσθηση «ανήκειν». Αυτό τούς δίνει την αίσθηση ότι ανακτούν κάποιο κομμάτι ελέγχου στη ζωή τους».

Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι για να πάψει ένα παιδί να εκδηλώνει βία και παραβατικότητα θα πρέπει πρωτίστως η προστασία του να αποτελεί κοινωνική και συλλογική ευθύνη. Μια ευθύνη που θα ξεκινά από τον βασικό πυλώνα της πρόληψης του φαινομένου της βίας μέχρι και την ουσιαστική στήριξη του παιδιού και της οικογένειας. 

Πώς θα επιτευχθεί αυτό; Με σύσταση ενιαίου φορέα παιδικής προστασίας, ουσιαστική ενίσχυση κοινωνικών δομών και υπηρεσιών, με σχολικούς ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και λοιπούς επαγγελματίες υγείας οι οποίοι δεν θα πρέπει να έχουν ημερομηνία λήξης και οι οποίοι θα εντοπίζουν τέτοια φαινόμενα, θα κινητοποιούν και θα στηρίζουν τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς. Με διαπαιδαγώγηση και όχι στείρα γνώση, με το σχολείο να αντιμετωπίζεται ως χώρος έκφρασης, δημιουργίας και ελευθερίας και όχι ως σωφρονιστικό κατάστημα που θα έχει ανασταλτικό και τιμωρητικό χαραχτήρα. Με ομαδικότητα, αλληλοβοήθεια, αλληλεγγύη. Με δημιουργία σχολών γονέων σε όλα τα σχολεία της Χώρας, με ανοιχτές συζητήσεις χωρίς ταμπού και προκαταλήψεις που θα αφορούν στη συμπεριφορά του παιδιού, στη σεξουαλική του διαπαιδαγώγηση, στις εξαρτήσεις, και σε οτιδήποτε θέμα που αφορά στην σύγχρονη πραγματικότητα που καλείται να ζήσει και να αλληλεπιδράσει.

Η στάση μας απέναντι στη ζωή αλλά και το παράδειγμα που δίνουμε εμείς οι ίδιοι στα παιδιά του σήμερα και στα παιδιά του αύριο είναι τα μοναδικά κλειδιά που μπορούν να ξεκλειδώσουν τα όνειρα και τις πραγματικές τους ανάγκες. Μόνο τότε παραφράζοντας λίγο την «κόκκινη δασκάλα» Ρόζα Ιμβριώτη αναφερόμενη στον ρόλο του δασκάλου, «θα φτιάξουμε ανθρώπους συνειδητούς και ελεύθερους. Μόνο αν πρώτα εμείς γίνουμε άνθρωποι».